Powstanie Szkoły
W roku 1948 przeprowadzono drugą po wojnie reformę szkolnictwa. Określiła ją instrukcja na rok szkolny 1948/49. Założenia kolejnej reformy wynikały z sytuacji gospodarczej kraju. Przemysł i instytucje państwowe zgłaszały coraz większe potrzeby wykwalifikowanej kadry.
Zrezygnowano z koncepcji 8-klasowej szkoły powszechnej, wprowadzając 7-klasową, a na jej bazie rozbudowując sieć szkół średnich ogólnokształcących.
Od roku 1948/49 organizacja szkolnictwa ogólnokształcącego przyjęła trzy struktury:
1. Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego i Licealnego (klasy I - XI),
2. Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego (klasy VIII -XI),
3. Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Licealnego (klasy VIII - XI).
W Kowarach z inicjatywy władz miejskich miasta, Ministerstwa Oświaty, przy ogromnym udziale załogi Zakładów Przemysłowych R-1, wraz z budową nowego osiedla Górniczego, w roku 1948 rozpoczęto budowę budynku szkolnego, którą zakończono w roku 1951. Powstanie szkoły wiązało się ściśle z rozwojem przemysłu wydobywczego i budową osiedla górniczego dla kadry górniczej Zakładów Przemysłowych Rud Uranu 1.
Pierwsze lata
Wreszcie spełniły się plany społeczeństwa i władz miasta. Otwarcie szkoły odbyło się pod patronatem Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, akcentując w ten sposób świecki charakter placówki, która otrzymała nazwę: 11- letnia Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego i Licealnego TPD w Kowarach. Była to szkoła koedukacyjna. Inauguracja pierwszego roku szkolnego nastąpiła 10 września 1951 roku.
Zajęcia dydaktyczne, ze względu na trwające prace wykończeniowe w budynku (trwały do stycznia 1952 roku), rozpoczęły się w pełni w dniu 1 października 1951 roku. W szkole uruchomiono ciąg klas podstawowych oraz zapoczątkowano w Kowarach kształcenie ponadpodstawowe, tworząc klasę VIII. Pracę w szkole rozpoczęło 7 nauczycieli. Otworzono 9 oddziałów. Dzieciom i młodzieży uczącej się w szkole brakowało podręczników, a nauczano wówczas: fizyki, chemii, geometrii, geografii, zoologii, języka rosyjskiego, algebry, historii starożytnej, języka polskiego.Uczniowie pomagali w pracach wykończeniowych, zajęli się myciem szyb, lamp, parapetów okiennych, uzupełniali dekorację wewnątrz budynku, zadbali o uporządkowanie otoczenia szkoły. W roku 1956 dyrekcja szkoły wprowadziła obowiązkowy strój dla młodzieży: chłopcy zobowiązani byli do noszenia granatowych czapek i mundurków uczniowskich a dziewczęta do noszenia beretów i fartuchów szkolnych. Każdy uczeń klas podstawowych musiał mieć przypiętą do stroju tarczę koloru niebieskiego (wprowadzoną w 1954 r).
Szkoła pracowała praktycznie od rana do godzin wieczorowych. Stale rosnąca liczba oddziałów zmuszała do organizacji pracy dwu- a nawet trzyzmianowej. Po roku 1960 liceum rozbudowało się w ciąg podwójnych i potrójnych oddziałów.
W roku szkolnym 1960/61 Ministerstwo Oświaty poleciło dokonanie podziału 11-letnich szkół ogólnokształcących, rozdzielając klasy podstawowe od klas licealnych: "Szkoły 11-letnie o kilku ciągach klas licealnych należy przekształcić na odrębne licea i szkoły podstawowe". Przekształcenie to zbiegło się z wprowadzeniem 8-klasowej szkoły podstawowej i jednocześnie zapoczątkowało organizację 4-klasowych liceów ogólnokształcących. Tym samym zabiegom organizacyjnym (już w trakcie swojego istnienia) poddana została 11-letnia Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego i Licealnego TPD w Kowarach.
Rok szkolny 1966/67 był przełomowym rokiem w historii szkoły. W tym to roku, w myśl Zarządzenia Ministra Oświaty z dnia 25 lutego 1965 roku, oddzielono szkołę licealną od podstawowej. Dokonano również podziału dotychczasowej dyrekcji szkoły - oddzielnie powołano dyrektora szkoły podstawowej i dyrektora liceum.
Ze względu na warunki lokalowe szkołę podstawową zlokalizowano na pierwszym piętrze, liceum - na parterze. Razem do dyspozycji szkoły podstawowej przeznaczono 7 izb lekcyjnych oraz klasy - pracownie liceum, takie jak: języka polskiego, języka rosyjskiego, matematyki, fizyki, chemii, biologii, geografii, historii, wychowania plastycznego, zajęć praktyczno - technicznych. Ogółem w szkole podstawowej zatrudnionych było 17 nauczycieli, którzy objęli wychowawstwa w poszczególnych klasach. Poza tym, ze względu na niedobór nauczycieli niektórych specjalizacji, część godzin lekcyjnych przypadała nauczycielom uczącym w liceum.Szkoła środowiskowa
Nauka w szkole podstawowej i liceum odbywała się w klasach - pracowniach i gabinetach przedmiotowych, z których obie szkoły wzajemnie korzystały i ciągle je wzbogacały. Z inicjatywy Przemysława Spryszaka - nauczyciela historii - przekształcono gabinet historyczny w Izbę Pamięci Narodowej, w której zgromadzono mundury z okresu II wojny światowej.
Placówka z czasem nabierała charakteru szkoły środowiskowej. Grono nauczycielskie z dużym zaangażowaniem, zamiłowaniem i ofiarnością podchodziło do pracy dydaktyczno-wychowawczej. Młodzież szkolna uczestniczyła w licznych pracach społecznych na rzecz środowiska i miasta.
W roku szkolnym 1967/68 władze oświatowe podjęły decyzję o uruchomienie Liceum Ogólnokształcącego dla Pracujących w Kowarach. Nowa jednostka, kształcąca ludzi dorosłych, zaczęła funkcjonować w budynku liceum stacjonarnego pod wspólną dyrekcją, a jej organizatorem była mgr Wanda Augustyniak. Uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego miało miejsce w dniu 11 września 1967 roku, na którym było obecnych 119 uczniów.
Kształcenie zawodowe
W roku 1975 w liceum dla pracujących, uruchomiono cykl kształcenia dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych. Mając na względzie właściwe organizowanie zadań administracyjnych, pełne wykorzystanie bazy dydaktycznej i kadry nauczycielskiej, władze oświatowe w roku szkolnym 1975/76 połączyły trzy funkcjonujące w jednym budynku szkoły: szkołę podstawową, liceum stacjonarne i liceum dla pracujących w Zespół Szkół Ogólnokształcących pod wspólną dyrekcją.
W roku 1987 rozwiązano Liceum Ogólnokształcące dla pracujących z powodu braku chętnych. A w roku szkolnym 1993/94 ponownie reaktywowano Liceum dla Dorosłych w klasach: po szkole podstawowej i zasadniczej szkole zawodowej.
Na przestrzeni kilkudziesięciu lat istnienia szkoły, plany dydaktyczno-wychowawcze opracowywano na podstawie wniosków i uchwał Rady Pedagogicznej, "Instytucji w sprawie kształcenia i wychowania Ministerstwa Oświaty i Wychowania" zgodnych z polityką państwa. Resort oświaty przesyłał placówkom oświatowo-wychowawczym zadania programowe związane z realizacją Uchwał Plenum KC PZPR, według których sporządzano plan przedsięwzięć organizacyjno-programowych. Szkoła była zobowiązana do rozwinięcia, wzbogacenia i uszczegółowienia zadań.Z realizacji musiała się wywiązać i przesłać sprawozdania władzom nadrzędnym. Ideą i myślą przewodnią były treści i problematyka Plenum. W tezach podkreślano szczególne znaczenie wychowania młodzieży w duchu społecznego zaangażowania, odpowiedzialności obywatelskiej, patriotyzmu i socjalistycznych ideałów. Stanowiły źródło intensyfikacji pracy ideowo-wychowawczej. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych nasiliła się propaganda polityczna. Znalazło to odbicie w programach i planach pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły.
Gimnazjum
Znaczny postęp, jaki dokonał się przez ostatnie dziesięciolecia w dziedzinie wykształcenia ludności Polski, okazał się niezadowalający w stosunku do wskaźników wykształcenia w krajach Europy Zachodniej. Nawet duże ożywienie, obserwowane w tej dziedzinie od roku 1989, które przyniosło niemal potrojenie liczby studentów, nie mogło w pełni cieszyć, gdyż nie towarzyszyła mu równie wysoka poprawa stopnia skolaryzacji w zakresie szkolnictwa średniego, które do dziś stanowi najtrudniejszy, najmniej przystający do współczesnych wymagań obszar edukacji.
Od 1 września 1999 roku wskutek nowej reformy szkolnictwa utworzono przy Zespole Szkół Ogólnokształcących trzyletnie Gimnazjum w którym rozpoczęło naukę 165 uczniów (w sześciu oddziałach) z całego miasta i okolic.
Rok szkolny 2000/2001 to ostatni rok istnienia w Kowarach Szkoły Podstawowej Nr 4, ponieważ w tym roku ostatnie 4 oddziały szkoły podstawowej (dwie szóste klasy i dwie trzecie) skończyły swoją edukację. Wcześniej już został wstrzymany nabór do pierwszych klas tej szkoły.1 września 2002 roku absolwenci gimnazjum rozpoczęli naukę w trzyletnich liceach ogólnokształcących, liceach profilowanych lub szkołach zawodowych po gimnazjum.